Tym razem parę refleksji „na piśmie”, gdyż szczegółowe wątki zmian w ordynacji do Parlamentu Europejskiego są zbyt obszerne, by omawiać je w dwuipółminutowym nagraniu.  PO i PiS rozważają jeszcze jedną zmianę ordynacji do parlamentu europejskiego – chcą zamknąć listy wyborcze, czyli zlikwidować „krzyżyk przy nazwisku”. Wyborca nie będzie już wskazywał swojego ulubieńca. Kandydaci będą otrzymywać mandaty w takiej kolejności, w jakiej znaleźli się na liście. Tą metodą ma się prowadzić jedną kampanię wyborczą. Jest faktem, o czym pisałem wielokrotnie (ostatnio choćby w „Rzeczpospolitej”), że „krzyżyk przy nazwisku” sprawia, że z punktu widzenia pojedynczego kandydata rywalizacja wewnątrz partii jest ważniejsza od rywalizacji pomiędzy partiami. W szczególności każdy z kandydatów szuka swojej własnej niszy, lecz nisze zwycięskich kandydatów nie obejmują całego kraju.  

Związany z tym jest problem reprezentacji terytorialnej. Tu wybory europejskie stwarzają pewien kłopot. Mandatów nie jest wiele (teraz będzie to już tylko 51). Im mniejszy jest wielomandatowy okręg wyborczy, tym wyższy jest realny próg wyborczy. PSL nie dostał mandatu w okręgu nr 1 w wyborach małopolskiego sejmiku, choć dostał ponad 9% głosów (szczegóły).

Jeśli jednak połączy się województwa w większe okręgi, walka będzie się toczyć tylko w obrębie partii – pomiędzy kandydatami z różnych województw. W 2004 roku zastosowano ryzykowne rozwiązanie tego problemu – mandaty pomiędzy partie rozdzielano w skali kraju, by następnie rozdzielać je pomiędzy okręgi już na poziomie partii. Tym sposobem udało się zminimalizować liczbę przypadków, gdy trzeba było łączyć województwa. Mogło to jednak przynieść taki efekt, że niektóre okręgi w ogóle nie dostają mandatu. Przypadek sprawił, że aż tak źle nie było. Niemniej dysproporcje mandatów zdobytych w poszczególnych województwach są naprawdę olbrzymie – województwo lubelskie jest tylko minimalnie większe od województwa kujawsko-pomorskiego, lecz dostało cztery mandaty, gdy temu drugiemu przypadł tylko 1 (mapka). 

Zwolennicy rozwiązania, w którym Polska jest jednym okręgiem wyborczym, widzą to inaczej. Argumentują, że europoseł ma reprezentować cały kraj, nie zaś tylko swoje województwo. Rzecz jednak w tym, że poseł ma utrzymywać więź pomiędzy wyborcami a Unią. Tym obowiązkiem trzeba się jakoś podzielić – jedna osoba nie będzie przecież kontaktować się z wyborcami od Suwałk po Zgorzelec i od Świnoujścia po Ustrzyki. Polecenie centrali jest tu znacznie słabszą motywację, niż realny wyborczy interes – jedyna szansa na reelekcję.

Dodatkowo, jeśli wprowadzi się zamknięte listy w okręgu ogólnopolskim, to kandydaci przestaną się interesować wyborcami w ogóle. Kilku pierwszych będzie mieć mandat pewny, ci na końcu nie będą mieć żadnych szans. Na jakiś wysiłek partie będą mogły liczyć w przypadku 3-4 kandydatów ze środka listy – osób co najwyżej średnio znanych. Kampania będzie się więc pewnie rozstrzygać wyłącznie w telewizyjnych studiach, co znowu daje szanse politycznym outsiderom pokroju Marka Jurka czy Bronisława Geremka, o czym mówiłem w poprzednim wpisie. A może to i dobrze, że PO i PiS złapią się we własne sidła? – gdyby tak dzięki temu kiedyś wreszcie oduczyły się majstrować przy ordynacji wyborczej wyłącznie pod kątem swoich doraźnych interesów…